Tục lì xì năm mới xuất xứ từ đâu?

Xưa

Xưa kia, ở Trung Quốc, tiền mừng tuổi là một vòng đỏ xâu 100 cắc tiền đồng, biểu hiện cho lời chúc sống lâu trăm tuổi. Ngày nay, tiền mừng đầu năm, tượng trưng cho sự may mắn, thành đạt được cho vào phong bì màu đỏ, in hoa văn đẹp mắt gọi là bao lì xì.

Theo truyền thuyết xa xưa, có một con yêu quái thường xuất hiện vào đêm giao thừa, thích xoa đầu trẻ con đang ngủ ngon giấc khiến cho chúng giật mình khóc thét lên. Hôm sau, trẻ đau đầu, sốt cao làm các bậc cha mẹ không dám ngủ để canh phòng.

Có một cặp vợ chồng ngoài 50 tuổi mới sinh được mụn con trai. Tết năm ấy, có 8 vị tiên dạo qua nhà, biết trước cậu bé này sẽ gặp tai họa với yêu quái liền hóa thành 8 đồng tiền đồng, ngày đêm túc trực bên bé. Sau khi chú bé ngủ say, hai vợ chồng lấy giấy đỏ gói những đồng tiền này lại, đặt lên gối con rồi đi ngủ. Nửa đêm, con yêu quái xuất hiện, vừa giơ tay định xoa đầu đứa trẻ thì từ bên chiếc gối lóe lên những tia vàng sáng rực khiến nó kinh hoàng bỏ chạy.

Việc lấy giấy đỏ gói tiền được kể lại cho bà con làng xóm. Mọi người vui mừng, bắt chước làm theo và dần dần trở thành phong tục tiền mừng tuổi đầu năm.

Một truyền thuyết khác lại kể rằng: Tiền mừng tuổi bắt nguồn từ cung đình đời nhà Đường. Năm đó, Dương Quý Phi sinh hạ hoàng tử, được tin mừng vua Đường Huyền Tôn đích thân đến thăm và ban cho Dương Quý Phi một số vàng bạc gói trong giấy đỏ. Dương Quý Phi coi đó vừa là tiền mừng, vừa là chiếc bùa hoàng đế ban tặng con trẻ để trừ tà. Việc này được đồn đại ra ngoài, từ cung đình lan rộng ra dân gian, nhiều người bắt chước tặng tiền mừng và cũng bắt đầu coi như tặng món lộc trừ tai họa, mang lại nhiều điều may mắn.

Không có tài liệu cụ thể nào nói chính xác về thời điểm phong tục này được du nhập vào Việt Nam. Một số ý kiến cho rằng lì xì đã theo chân những người Minh Hương tới Việt Nam với mục đích lánh nạn trong những năm cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18. Cũng có người nói rằng, phong tục mừng tuổi đã có ở nước Đại Việt từ sau thời kỳ Bắc thuộc. Tên gọi "lì xì" trước đây chỉ phổ biến ở miền nam Việt Nam, nơi có cộng đồng người Hoa đông đảo, nhưng với sự giao lưu văn hoá, giờ đây những người miền bắc cũng dùng từ này thay cho chữ "mừng tuổi".
Nay

Ngày nay, người Trung Quốc thường để tiền lì xì hay còn gọi là đồng tiền may trong các bao lì xì màu đỏ, trên có in hình các biểu tượng các danh nhân văn hoá của nước này như Khổng, Phu Tử… Màu đỏ biểu tượng cho sự thắng lợi, triển vọng, các lời chúc được in trên đó thường mang nghĩa cầu mong sự sung túc và may mắn trong năm mới. Ngày nay ở Trung Quốc, các bao lì xì không chỉ được tặng vào dịp năm mới, mà có thể vào ngày sinh nhật, lễ cưới, lễ thôi nôi hoặc một vài dịp khác trong năm.

Vào dịp đầu Xuân, trẻ em và những người chưa lập gia đình thường được tặng phong bao lì xì từ tay các cặp vợ chồng, hay các ông bà già với lời chúc may mắn và hạnh phúc cho một năm mới. Thông thường, vào sáng mùng 1 Tết, con cháu trong nhà tề tựu đông đủ để chúc phúc ông bà, sau đó ông bà sẽ mừng tuổi cho các cháu. Tục mừng tuổi thể hiện tình yêu thương của ông bà dành cho các cháu, với hy vọng chúng sẽ hạnh phúc và may mắn trong cả năm.

Phong tục này khi sang đến một số nước châu Âu bị biến thái đi chút ít. Người ta thường tặng tiền trẻ nhỏ dưới dạng thẻ tín dụng hoặc thẻ mua hàng. Nhưng nhìn chung, người châu Âu thường có xu hướng thích tặng quà thay vì tiền cho trẻ nhỏ. Và ở các nước ngày, quà tặng không chỉ được trao vào dịp năm mới như ở Trung Quốc, mà bất kỳ khi nào trong năm, khách đến chơi nhà cũng có thể tặng quà gia chủ, đặc biệt là các em nhỏ theo phép lịch sự.

Lì xì lấy may đối với trẻ nhỏ trong năm mới là một điều nên làm, nhưng ngày nay phong tục này ít nhiều bị bóp méo khi đây đó người ta quá đặt nặng giá trị vật chất của các phong bao lì xì, hay xem đó là một cơ hội để "biếu xén" cha mẹ hơn là mừng tuổi cho trẻ nhỏ.