Hoạt hình Hollywood và 80 năm thống lĩnh thế giới
Không còn là thể loai phim chỉ dành riêng cho khán giả nhí, ngày nay những người xem lớn tuổi hơn cũng bị thu hút bởi những bộ phim hoạt hình do Hollywood sản xuất, với nội dung và cách kể hiện đại, hiệu quả. Quá trình hình thành và phát triển của phim Hoạt hình Hollywood trong vòng 80 năm qua đã cho ra đời những tác phẩm đáng nhớ mà nhờ đó, nhiều hãng phim hoạt hình lớn được hình thành và phát triển.
Những hãng phim tiên phong và cột mốc đáng nhớ
Năm 1927, tận dụng sự biến đổi của việc đem âm thanh vào phim, hãng Walt Disney mạo hiểm làm Steamboat Willie - bộ phim hoạt hình đầu tiên có âm thanh đồng bộ, thu được số tiền vé kỷ lục và lôi kéo hàng triệu người đến rạp, mang đến biểu tượng chuột Mickey thành công vang dội. Technicolour - kỹ thuật phối màu ra đời, bộ phim hoạt hình đa màu đầu tiên trên thế giới là Flowers and Trees (1932).
Đối thủ đáng gờm của Disney trong thời kỳ phim câm là Pat Sullivan, nhưng hãng bị phá sản khi Felix The Cat ra rạp và lỗ nặng. Ngoài ra còn có Fleischer (chuyên sản xuất hoạt hình cho Paramount) với các phim Betty Boop và series Popeye. Năm 1930, hai họa sĩ giỏi của Walt Disney là Hugh Harman và Rudolf Ising chuyển sang làm việc cho Leon Schlesinger (sản xuất phim hoạt hìnhWarner Bros.) nhưng họ không thành công. Năm1935, Schlesinger thuê một đạo diễn hoạt hình mới là Tex Avery đưa đến người xem những nhân vật như lợn Porky, vịt Daffy, thỏ Bunny…
Năm 1937, phim hoạt hình dài đầu tiên tại Mỹ là Snow White and the Seven Dwarfs (Bạch Tuyết và bảy chú lùn) của Walt Disney. Năm 1959, hãng United Productions of America phát hành 1001 Arabian Nights (Nghìn lẻ một đêm). Trong vòng 25 năm, điện ảnh Mỹ chỉ có 5 phim hoạt hình dài. Disney tiếp tục sản xuất ba phim hoạt hình dài nữa là: Pinocchio, Bambi, Fantasia nhưng không thành công lắm. Thời điểm chiến tranh thứ hai nổ ra khiến chính quyền Mỹ yêu cầu tất cả các xưởng phim sản xuất những bộ phim mang nội dung tuyên truyền, trong đó Walt Disney có Victory Through Air Power. Cuộc đình công của của nhân viên hãng Walt Disney sau đó đã làm xấu đi mối quan hệ làm ăn, nhiều thành viên của xưởng ra đi tìm bến đậu mới.
Friz Freleng và Bob Clampett của hãng Warner Bros. cũng tạo nên dấu ấn nhờ sự sáng tạo của họ qua các phim ngắn như Porky in Wackyland, The Big Snooze... Tài tử huyền thoại Mel Blanc lồng tiếng cho nhiều nhân vật hoạt họa của Warner Bros. khởi đầu cho sự tham gia của nhiều diễn viên nổi tiếng sau này.
Phim hoạt hình của MGM cũng tạo được một số dấu ấn nhỏ như: hình ảnh rất sống động, cốt truyện đơn giản. Sau đó, hãng này tạo dựng danh tiếng qua series nhiều tập Tom And Jerry (từ năm 1940 và kết thúc năm 2008) của William Hanna và Joseph Barbera. Hãng Warner Bros. đang có kế hoạch chuyển thể Tom And Jerry lên màn ảnh rộng. Series phim Red Hot Riding Hood của Tex Avery là phim hoạt hình đầu tiên dành cho người lớn với một số hình ảnh tươi mát. Riêng hãng Paramount thì khá lận đận trong việc nhân sự khi thành lập xưởng phim hoạt hình Famous Studio, dù vẫn làm ra những phim giải trí đươc yêu thích.
Một thể loại phim khác phim hoạt hình tĩnh vật ra đời với King Kong (1933) của Willis O’Brien. Ngay sau đó, George Pál cho ra dạng phim mới là live-action với những hiệu ứng đặc biệt, qua các phim: The Seventh Voyage of Sinbad, Anchors Aweigh – tài tử Gene Kelly khiêu vũ với nhân vật hoạt hình chuột Jerry. Năm 2007, Walt Disney lặp lại dạng phim này với Enchanted trong đó các nhân vật hoạt hình biến thành người thật, do Amy Adams đóng vai công chúa. Hãng Colombia Pictures cũng vào cuộc với một số phim hoạt hình như Final Fantasy (2000), Monster House (2006) …nhưng không tạo được tiếng vang lớn.
Vào đầu thập niên 80 xuất hiện một xưởng vẽ có tên Pixar, khởi nguồn cho hãng Pixar do George Lucas sáng lập năm 1986. Năm 2006, hãng này đã được Walt Disney mua lại. Vừa qua tại LHP Venice, hãng Pixar đã nhận được giải thưởng Thành tựu trọn đời của Ban tổ chức. Từ năm 1995 đến nay, hãng đã cho ra mắt 10 bộ phim 3D là: Toy Story (Câu chuyện đồ chơi, 1995), A Bug’s Life (Cuộc sống loài bọ, 1998), Monster Inc (Công ty quái vật, 2001), Finding Nemo (Đi tìm Nemo, 2003), The Incredibles, Cars, Ratatouille (2007), Wall-E (2008), Up (2009)… và tất cả đều thành công về thương mại. Tổng doanh thu của những bộ phim này trên toàn thế giới khoảng 6 tỷ USD.
Hiện nay, Walt Disney và Dream Works đang là đối thủ cạnh tranh dữ dội, phim của họ hầu hết đều thành công. Tuy nhiên, khán giả nhận xét các phim của Disney và Dream Works có nhiều điểm tương đồng như Finding Nemo của Walt Disney và Shark Tale của Dream Works ra mắt năm 2004 cùng mang chủ đề đại dương, Shrek và Monster Inc. cùng nói về những kẻ xấu xí vui nhộn…Đây là về vấn đề nhân sự: Katzenberg rời hãng Walt Disney để đầu quân cho Dream Works và nhiều câu chuyện cũ của ông được dựng, trên một nền tư duy không mấy thay đổi.
Từ 2D đến 3D
Một số tác phẩm của thời kì vẽ tay và 2D hầu hết đều đã từng đến với khán giả Việt Nam qua truyền hình, sách và cả những vở kịch, phim cổ tích thiếu nhi…Những tác phẩm này có tính chất thần thoại, ngụ ngôn như Bambi (1942) của Disney dựa theo truyện Cuộc sống trong rừng của tác giả người Áo Felix Salten. Chuyện phim gián tiếp nói đến đời sống gia đình của người Mĩ thông qua câu chuyện chú nai Bambi bị lạc trong rừng phải tìm cách sống sót để gặp lại được cha mẹ. Phim nhận được ba đề cử Oscar cho Nhạc nền, Âm thanh và Bài hát hay nhất cho Love Is a Song. Doanh thu tổng kết của phim cũng đạt 267 triệu USD và phần hai được ra đời năm 2006.
One Hundred and One Dalmatians (101 con chó đốm, 1961) bối cảnh London 1960, chú chó đốm Pongo vô tình kết duyên chủ của mình và cô bạn gái Anita. Anita lại kết duyên cô chó đốm Purdy cho Pongo trong một đám cưới hạnh phúc. Tuy nhiên mọi chuyện không êm đẹp khi người bạn của Anita bắt cóc đàn chó và Pongo cùng Purdy phải giải cứu những đứa con của mình. The Little Mermaid (Nàng tiên cá, 1989) có tên trong 10 Phim Hoạt hình hay nhất Hollywood, với hình ảnh nàng tiên cá Ariel, dựa trên truyện cổ nổi tiếng của nhà văn Đan Mạch Andersen. Walt Disney đã chỉnh sửa cái kết của câu chuyện, khiến nó không buồn đẫm nước mắt như trong bản gốc: Nàng tiên cá không tan biến thành bọt nước mà có một đám cưới hạnh phúc bên chàng hoàng tử Eric. Phim có hai đề cử Oscar cho Nhạc nền xuất sắc nhất.
Snow White and the Seven Dwarfs (Bạch tuyết và 7 chú lùn, 1937) là câu chuyện về nàng công chúa xinh đẹp gặp phải mụ phù thủy tai ác. Vì muốn chiếm trọn trái tim hoàng tử, mụ giả thành bà lão tốt bụng để lừa quả táo độc. Năm 2008, AFI bình chọn Snow White and the Seven Dwarfs là phim hoạt hình hay nhất mọi thời đại và được tái bản rất nhiều lần. Cinderella (Cô bé lọ lem, 1959) là chuyện cổ tích về một nàng nàng Lọ Lem sống trong cảnh bất hạnh với người dì ghẻ độc ác và hai đứa con riêng. Một ngày kia, nàng gặp được chàng Hoàng tử trong một dạ tiệc, vì phải quay về trước 12 giờ đêm mà nàng vô tình bỏ quên chiếc giày. Hoàng tử vì say đắm nàng đã cho lệnh thử giày và cuối cùng cũng tìm được Lọ Lem. Sleeping Beauty (Công chúa ngủ trong rừng, 1959) là phim màu được dựng trên màn ảnh rộng đầu tiên, nội dung không nằm ngoài mô-tuýp hoàng tử - công chúa và cái thiện - ác. Nàng công chúa chìm trong giấc ngủ say nghìn thu, chờ chàng hoàng tử. Phim tái bản nhiều lần và doanh thu tổng cộng đến nay là 478 triệu USD. Đã có nhiều tác phẩm điện ảnh thời nay vay mượn một số hình ảnh trong phim làm trích đoạn, dựng lại bằng người thật hoặc vay mượn ý tưởng, cái tên cho tác phẩm của mình, như một cách đánh giá tầm ảnh hưởng của phim Hoạt hình Hollywood.
Năm 1993, Tim Burton cho ra mắt phim hoạt hình kinh dị The Nightmare Before Christmas (Ác mộng đêm Giáng sinh) dù nhận được nhiều lời khen nhưng phim chỉ thu về 80 triệu USD. Năm 1998, ca khúc When you Believe do hai danh ca Whitney Houston và Mariah Carey hát trong bộ phim The Prince of Egypt (Hoàng tử Ai cập) đã giành được giải Oscar Bài hát trong phim hay nhất. Phim thu về khoảng 270 triệu USD.
Bộ phim hoạt hình 3D đầu tiên ra mắt khán giả là Toy Story (Câu chuyện đồ chơi, 1995) của hãng Pixar. Liên tiếp nhiều bộ phim sau đó đều gặt hái thắng lợi từ tiền vé đến giải thưởng như: Shrek, Finding Nemo, Corpse Bride, The Incredibles, Over the Hedge…
Re: Hoạt hình Hollywood và 80 năm thống lĩnh thế giới
Các tác phẩm đạt doanh thu trên 300 triệu USD
Beauty and the Beast (Người đẹp và Quái vật, 1991) là một trong số ít phim hoạt hình có đề cử Phim hay nhất của giải Oscar. Đây cũng là phim có nhiều bản nhạc kinh điển như Belle, Something There…và xuất hiện trong nhiều danh sách: hạng 22 Phim có âm nhạc hay nhất, hạng 34 Phim lãng mạn nhất. Bài hát chủ đề Beauty and the Beast đứng thứ 62 trong danh sách Bài hát nhạc phim hay nhất mọi thời đại. Bộ phim này là bản tình ca đẹp của nàng Belle và tên Quái vật. Nhờ vào tâm hồn trong sáng và tình yêu chân thành của Belle mà cô đã cảm hóa được tính ích kỉ, hung hăng và tàn bạo của tên Quái vật và lời nguyền. Phim do Gary Trousdale và Kirk Wise dàn dựng, đoạt giải Oscar Nhạc nền và thu về 377 triệu USD.
Aladdin (Aladdin và Cây đèn thần, 1992) là câu chuyện về Aladdin và vị Thần đèn hài hước và vui nhộn khác hẳn trong truyện Nghìn lẻ một đêm, dưới bàn tay nhào nặn của Disney và giọng lồng tiếng của diễn viên Scott Weinger đã thực sự chinh phục hàng triệu con tim của khán giả nhí. Bài hát A Whole New World trong phim đã đoạt giải Oscar cho Nhạc nền xuất sắc nhất. Doanh thu của phim thông qua việc sản xuất game và một phần lượng DVD phát hành năm 2004 là 504 triệu USD toàn cầu.
Thành công của phim The Lion King (Vua sư tử, 1994) được ghi dấu bằng ca khúc Can You Feel The Love Tonight của danh ca Elton John. Simba – chú sư tử con sống trong sự bảo bọc của cha mẹ, chứng kiến cái chết của cha và sự xui khiến của chú ruột, Simba ẩn mình sống bình lặng cho đến khi cậu gặp lại người bạn thơ ấu và chứng kiến cảnh lầm than của quê hương bì bị bon linh cẩu phá hoại, Simba đối mặt với quá khứ và hiện tại để chiến đấu giành lại ngôi vị Chúa sơn lâm. Lợi nhuận của phim 783 triệu USD và là phim vẽ tay có doanh thu cao nhất. Phim dành 4 đề cử Oscar cho các ca khúc như Circle of Life, Hakuna Matata…
Toy Story (Câu chuyện đồ chơi, 1995) với tổng doanh thu ba phần khoảng 900 triệu USD. Cậu bé Andy và cuộc chiến giữa cao bồi Woody và Buzz - những món đồ chơi của Andy. Toy Story có 3 đề cử Oscar cho Nhạc phim, Nhạc nền, và Kịch bản xuất sắc nhất. Toy Story là 1 trong 2 phim hoạt hình duy nhất có tên trong danh sách 100 phim hay nhất mọi thời đại (phim còn lại là Snow White and the Seven Dwarfs). A Bug’s Life (Đời con bọ, 1998) nói về thế giới loài bọ như kiến, châu chấu…được nhân cách hoá với nhiều chi tiết gần gũi. Chú kiến Flik vô tình làm mất kho lượng của đàn kiếm buộc phải mạo hiểm đến thành phố tìm những con bọ như nhện, sâu róm, bọ dừa…để giải cứu những người bạn của mình khỏi tên châu chấu Hopper. Phim thu được 363 triệu USD và mang về 1 đề cử Oscar cho Nhạc phim hay nhất.
Shrek (Gã chằn tin tốt bụng, 2001) đoạt giải Oscar 2002, do xưởng phim hoạt hình Dream Works sản xuất thu về 484 triệu USD. Shrek là cuộc thử nghiệm trong việc tạo lại những nhân vật mà khán giả đã quá quen thuộc trước đây: Công chúa ngủ trong rừng, Hoàng tử ếch, Cô bé lọ lem, Nàng bạch tuyết v.v…Chuyện phim dựa theo cuốn sách của William Steig về một gã chằn tinh xanh lè xấu xí nhưng tốt bụng yêu cô công chúa xinh đẹp hay mơ mộng Fiona, vì tình yêu họ bất chấp tất cả. Hai phần tiếp theo của Shrek vào năm 2004 và 2007 đều thành công, phần 4 cũng sẽ được thực hiện vào đầu năm 2010.
Monsters, Inc. (Công ty quái vật, 2001) là phim có giới hạn khán giả từ 13 tuổi vì một số hình ảnh ghê rợn trong phim. Monsters, Inc có 1 Oscar cho Nhạc nền xuất sắc nhất. Phim đạt doanh thu 525 triệu. Không thể không nhắc đến Finding Nemo (Đi tìm Nemo, 2003) của Pixar và Walt Disney đạt 864 triệu USD và là một trong những DVD bán chạy nhất (40 triệu bản được bán ra năm 2006) tại Anh, Mỹ và Úc. Nemo – chú cá nhỏ bé nở ra từ quả trứng duy nhất còn sót lại. Do hiếu kì, Nemo muốn khám phá thế giới quanh mình, cậu bị một tàu đánh cá bắt được và đem về Australia nhốt trong một bể cá cảnh. Không đơn thuần là cuộc giải cứu Nemo, bộ phim còn là cái nhìn khác về thế giới thực mà con người đang sống, một bài học dành cho những bạn trẻ. Sự tự do, những kinh nghiệm của từ việc tự lập…Không những thế, Finding Nemo còn đề cao tình cảm cha con, sự dũng cảm.
Hãng Dream Works phát hành Shark Tale (Chuyện cá mập, 2004) cũng thu được 367 triệu có Will Smith, Angelina Jolie và Renée Zellweger lồng tiếng. Một năm sau, họ cho ra đời câu chuyện về loài vật ở sở thú trung tâm tìm cách trở về mảnh đất riêng của chúng, trong Madagascar thu được 532 triệu USD nhưng phim bị chê tơi bời.
The Incredibles (Gia đình siêu nhân, 2004) nói về gia đình siêu anh hùng Parr, doanh thu 632 triệu USD và là tác phẩm thứ 4 của hãng Pixar đoạt giải Oscar Phim hoạt hình hay nhất. Cars (2006) đạt 461 triệu trên toàn thế giới. Đây là sản phẩm thứ 7 của Disney/Pixar và là phim cuối cùng của Pixar trước khi hãng này trực thuộc Disney. Chuyện phim về anh chàng đua xe kiêu ngạo Lightning McQueen phải làm việc công ích vì những tổn thất mà anh gây ra cho một ngôi làng nhỏ trong khi đua xe. Phim nhận được hai đề cử Oscar và đoạt Quả cầu vàng 2007.
Happy feet (Điệu vũ hạnh phúc, 2006) của Warner Bros qui tụ dàn diễn viên Úc thành danh tại Hollywood như Elijah Wood, Hugh Jackman, Nicole Kidman …để lồng tiếng cho phim ca nhạc về đề tài tình yêu của… chim cánh cụt, doanh thu 384 triệu USD. Phim đoạt Oscar và giải Quả cầu vàng cho ca khúc Song of the Heart của Prince, đồng thời có tên trong nhiều Top phim tổng kết năm 2006.
Ratatouille (Vua đầu bếp chuột, 2007) do Pixar sản xuất là câu chuyện về chú chuột Remy sinh ra ở Paris quyết định rời bỏ gia đình để theo đuổi giấc mơ trở thành một ông vua đầu bếp trứ danh. Bộ phim này cũng thu được 621 triệu USD. Cùng năm, phiên bản điện ảnh của series truyền hình cực kì ăn khách thập niên 80 là The Simpsons Movie do 20th Century Fox phát hành có doanh thu 527 triệu USD và một vài đề cử ở hạng mục phim Hoạt hình tại BAFTA, Oscar và Quả cầu vàng nhưng chiến thắng đều thuộc về Ratatouille.
Năm 2008, Wall-E được đánh giá là thành công, thu được 521 triệu tiền vé cho hãng Walt Disney/Pixar, đoạt giải Oscar và các đề cử cho phần nhạc nền, kịch bản gốc... Chuyện phim nói về Wall-E - chú robot bị bỏ sót lại ở hành tinh trái đất, sống cô đơn và siêng năng làm công việc dọn dẹp rác thải. EVE là cô người máy thăm dò dáng đẹp, nhanh nhẹn đã vô tình xuất hiện và làm thay đổi cuộc đời Wall-E. Kungfu Panda (2008) của Dream Works, ra mắt hoành tráng tại LHP Cannes sau đó cũng đạt được 631 triệu USD. Hình ảnh chú gấu trúc mập mạp, ham an và láu lỉnh mê môn võ thuật làm say mê nhiều khán giả nhí. Phần hai của phim sẽ công chiếu vào năm sau.
Sao Hollywood cũng bị “mua chuộc” ?
Đó là cách nói vui cho những nhân vật hoạt hình mà rất nhiều ngôi sao của Hollywood đã lồng tiếng. Nhiều lí do để những diễn viên này chịu khó tham gia phim hoạt hình bên cạnh những tác phẩm điện ảnh. Bên cạnh lợi nhuận, các ngôi sao đã có gia đình và đặc biệt là có con thường sẵn sàng tham gia lồng tiếng để con của họ nghe giọng bố/mẹ trên TV.
Trường hợp này phải kể đến Julia Roberts trong Charlotte’s Web (2007). Catherine Zeta-Jones, Brad Pitt “cặp đôi” trong phim phiêu lưu Sinbad: Legend of the Seven Seas (2003) nhưng thất bại về doanh thu. Ngôi sao Kate Winslet lồng tiếng cho Flushed Away. Meryl Streep, Julia Roberts, Nicolas Cage lồng tiếng cho The Ant Bully. Tom Hanks lồng tiếng cho ba phần phim Toy Story của Pixar. Cameron Diaz lồng tiếng cho vai công chúa Fiona trong Shrek .
Danh sách diễn viên ngôi sao lồng tiếng nối dài với Owen Wilson, Paul Newman trong Cars (2006), Johnny Deep, Helena Bonham Carter trong Corpse Bride (2005), Holly Hunter trong The Incredibles. Michelle Pfeiffer, Ralph Fiennes, Sandra Bullock, Helen Mirren thì hợp tác cùng nhau trong phim hoạt hình tạo đươc tiếng vang từ giới chuyên môn là The Prince of Egypt năm 1998. Angelina Jolie, Lucy Liu trong Kungfu Panda (2008). Người đẹp Tây Ban Nha Penelopé Cruz lồng tiếng cho G-force năm 2009 nhưng phim thất bại thảm hại. Nhìn chung, việc các sao tầm cỡ tham gia lồng tiếng càng làm tăng thêm tầm ảnh hưởng và tính bao qeát của phim hoạt hình.
Những cú hích mới nhất
Ra mắt tại LHP Cannes, Up của hãng Pixar được đánh già rất cao trong năm 2009 và là ứng viên nặng kí của giải Oscar 2010. Chuyện phim về một ông lão đã 78 tuổi, sống một mình trong căn nhà cũ kĩ giữa lòng thành phố hiện đại. Nhiều lần bị người dân ép vào viện dưỡng lão, Carl Fredricksen – tên ông, vẫn lì lợm bám trụ trong tổ ấm của mình. Một ngày, Carl nhét hàng nghìn quả bóng bay qua lò sưởi và cùng căn nhà, bay lên khỏi thành phố, hướng đến những chân trời xa lạ. Tổng doanh thu của Up tính đến tháng 11 là 645 triệu USD. Ice Age: Dawn of the Dinosaurs do Blue Sky Studios và 20th Century Fox hợp tác thu về lợi nhuận khổng lồ 878 triệu USD và một trong số ít phim đạt doanh thu cao nhất 2009. Mary and Max chiếu tại LHP Berlin 59 có cái nhìn già dặn, do Toni Collette, Philip Seymour Hoffman và Eric Bana lồng tiếng.
Phục vụ cho đông đảo tầng lớp khán giả đủ mọi lứa tuổi đang là hướng đi của dòng phim này. Do đó, phim Hoạt hình Hollywood sẽ vẫn tiếp tục là món ăn tinh thần bổ ích và thực tế cho mọi gia đình.
